Historia Judo
Judo pochodzi z Japonii. Jego twórcą był Jigoro KANO (1860-1938). Zebrał on i ulepszył chwyty jiu-jitsu nadając im nową formę. Kano usunął z jiu-jitsu elementy mogące zagrozic zdrowiu lub życiu wprowadzając nowe, stworzone przez siebie. Nazwę JUDO można tłumaczyć jako "drogę do zwinności" lub "drogę ustępowania" (JU - zwinnie, ustępować; DO - droga, zasada).
Tę tytułową zasadę judo -
zasadę "JU" (ustępowanie) wyjaśnia Kano na
przykładzie: "Przypuśćmy, że siłę człowieka oceniamy w
jednostkach od 1 do 10. Np. siła mojego przeciwnika
równa się 10 jednostkom, moja siła - 7 jednostkom. Z
tego wynika, że gdybym nawet użył całej swojej siły przeciwko sile
przeciwnika, to mierząc siłę przeciwko sile musiałbym przegrać.
Jednak, gdy zamiast przeciwdziałać mu swoją siłą, ustąpię mu na tyle
by nie stracić równowagi, wówczas przeciwnik nie przygotowany na
taki manewr, pochyli się w przód i straci równowagę. W tym położeniu
jest on zdecydowanie słabszy (nie ze względu na swoją siłę fizyczną,
lecz niedogodną pozycję) i jego siła przeciwko mojej wynosi dajmy na
to 3 jednostki, zamiast normalnych 10. Ja natomiast
utrzymuję równowagę i posiadam siłę 7 jednostek. W tym
momencie mogę pokonać przeciwnika, używając do tego połowy swojej
siły, tj. 3,5 jednostki. Sytuacja ta pozwoli mi na zachowanie
drugiej połowy siły do innych celów". Oczywiście walka nie
polega jedynie na ustępowaniu; w celu jej dogodnego przeprowadzenia
stosuje się różnego rodzaju dźwignie itp. sposoby bezpośredniego,
otwartego ataku.
Druga zasada judo to maksimum efektu
(skuteczności), polegająca na stosowaniu racjonalnych, czyli
odpowiednich rzutów i chwytów.
Współczesne judo jest sportem
ściśle ograniczonym przepisami opartymi na starych japońskich
zasadach walki wręcz. Jest to rodzaj walki zapaśniczej, wymagającej
specjalnego ubioru zwanego "judogi". Jakkolwiek
judo wywodzi się z wojskowej sztuki walki na śmierć i życie,
zastosowanie judo do obrony osobistej jest obecnie celem
drugoplanowym. Ogólny rozwój fizyczny, a następnie uzyskanie
skuteczności w zawodach, oto główne cele współczesnego judo. Celem
przewodnim, uzyskanym przez systematyczne ćwiczenia, wysuniętym
przez twórcę judo - Jigoro Kano, jest "doskonalenie
samego siebie".
Judo przyczynia się do harmonijnego
rozwoju, przekonuje, że nie siła i ciężar ciała, a szybkość i
zręczność są czynnikami decydującymi w działaniu. Jest dla młodzieży
właściwym systemem wychowania fizycznego, sportem, który najlepiej
przygotowuje do życia. Pozwala młodzieży nie tylko odkryć i rozwijać
własne możliwości, ale także osiągnąć skuteczność w działaniu. Judo
rozwija szybkość, zwinność, wytrzymałość i siłę, a także
spostrzegawczość, opanowanie, odwagę, odporność, koncentrację i
wytrwałość. Jego wpływ wychowawczy jest niezaprzeczalny.
W judo istnieją tak
zwane stopnie zaawansowania technicznego "kyu" i "dan".
Są one odpowiednikiem klas sportowych w innych dyscyplinach sportu.
Przejście do każdego następnego stopnia wymaga odpowiedniej ilości
wygranych walk i opanowania pewnej liczby elementów technicznych. Z
biegiem czasu konsekwentnie zmieniała się technika judo w kierunku
maksymalnej skuteczności. Od początku istnienia judo w nowoczesnej
formie stało się ono sportem walki, wymagającym wieloletniego
żmudnego treningu, w którym elementy techniki wyćwiczone są na bazie
wielkiej ilości powtórzeń, wyrabiania siły i szybkości, a wszystkie
zewnętrzne czynniki podporządkowane są skuteczności.
Trening judo
jest bardzo ciężki i dla uzyskania wysokiej klasy niezbędne jest
ćwiczenie 5 - 6 razy w tygodniu. Trening zaczyna się 20-minutową
rozgrzewką, która zawiera ćwiczenia ogólnorozwojowe oraz specjalne
ćwiczenia techniczne, później następuje godzina ciągłej walki
treningowej (randori), a następnie wiele ćwiczeń o różnego rodzaju
natężenia (np. tzw. uchikomi - tj. powtórzeń "wejść" bez
rzucenia przeciwnika na matę, wykonywanych w szybkim tempie),
uzupełniających ćwiczeń siłowych itd. Ćwiczenia siłowe ze sztangą i
na przyrządach są już od lat uznanym i powszechnie stosowanym
uzupełnieniem treningu technicznego. Nie można głosić fałszywych
haseł, że siła jest w judo nieistotna. Siła i wytrzymałość są równie
ważne jak umiejętności techniczne.
"W judo nie ma sekretów, postęp zależy od zdolności i wytrwałości danej jednostki i od nauczyciela. Czy słaby może pokonać olbrzyma, względnie czy judoka może zwyciężyć zapaśnika albo boksera, zależy całkowicie od indywidualnych cech obu przeciwników Są dobrzy bokserzy, judoka i zapaśnicy. Wszyscy mają możliwość wygrania walki w oparciu o zręczność i umiejętności techniczne. Ten z przeciwników, który potrafi pierwszy zastosować skutecznie swoją technikę, będzie niewątpliwie zwycięzcą" - K. Kobayashi.
Udział w zawodach jest ostatecznym sprawdzianem umiejętności, wartości fizycznych. i psychicznych judoka. Zachowanie w tych warunkach jest najlepszym sprawdzianem wartości uprawiającego judo. Nauczanie judo przebiega w stopniach zaawansowania technicznego "kyu" i "dan". Każdy z ćwiczących, po opanowaniu pewnej ilości elementów technicznych i złożeniu specjalnego egzaminu, uzyskuje wyższy stopień i ma prawo noszenia pasa odpowiedniego koloru. Najniższym stopniem jest 6 kyu.
Technikę judo podzielić można na dwie zasadnicze grupy: rzuty (nage-waza) i chwyty (katame-waza).
I. NAGE-WAZA - technika rzutów, stosowana wówczas, gdy przeciwnik traci równowagę, lub jest z niej wytrącony. Rzut wykonywany jest przeważnie przez zastawienie drogi (po której dąży przeciwnik aby uzyskać równowagę) nogą, biodrami, stopą itd. tak, aby przez dalsze wychylenie rękami doprowadzić go do upadku na plecy. W grupie tej występują również kontrataki oraz połączenia dwu lub więcej pojedynczych rzutów - tzw. kombinacje. Przejścia do drugiej dużej grupy elementów techniki - sprowadzenia do walki w parterze (hairi-kata) - to specyficzny, odrębny dział techniki.
II. KATAME-WAZA - dosłownie: technika obezwładnień - dzieli się na trzy podgrupy: trzymania, dźwignie i duszenia. Trzymania - polegają na utrzymaniu przeciwnika na plecach na macie, tak aby można było całkowicie kontrolować jego ruchy. Za utrzymanie przeciwnika w ten sposób przez 30 sekund otrzymuje się punkt (ippon) i wygrywa walkę. Dźwignie - w walce sportowej dozwolone jest stosowanie dźwigni (tj. wyłamywania i wykręcania) jedynie na staw łokciowy. Doprowadzenie do sytuacji, która w samoobronie pozwoliłaby na unieszkodliwienie przeciwnika, daje wygraną w walce sportowej. Duszenia - tj. nacisk krawędzią przedramienia lub kołnierzem judogi na krtań lub tętnicę szyjną.
W każdej z tych grup, podobnie jak przy rzutach, występują również obrony i kontrataki oraz kombinacje różnych elementów. Wszystkie te elementy techniki zostały dla celów szkoleniowych usystematyzowane przy uwzględnieniu dwóch generalnych założeń: - ich znaczenia praktycznego tj. skuteczności i częstości występowania w zawodach, - możliwości właściwego, technicznego opanowania przez ćwiczących.